BOBOWA – wieś położona przy starym trakcie handlowym, wiodącym z Węgier doliną rzeki Białej przez Tylicz w kierunku Tarnowa. W 2. poł. XIX w. Bobowa stała się znanym ośrodkiem chasydzkim, związanym z postacią sławnego cadyka Salomona ben Natana (1847-1906) i jego syna Ben Ciona Halberstama (1873-1941).

Żydzi przybyli tu dopiero w 1732, gdyż osiedlanie się ludności żydowskiej w mieście prywatnym, jakim była wtedy Bobowa, wymagało specjalnej zgody dziedzica. Żydzi uzyskali taką zgodę od Michała Jaworowskiego, a kolejny właściciel Bobowej, Stanisław Łątowski – podkomorzy krakowski obdarzył ich dodatkowymi przywilejami, zezwalając na handel, warzenie piwa i prowadzenie szynków. W poł. XVIII w. gmina żydowska uzyskała zezwolenie na budowę własnej synagogi, w zamian za to zobligowana została do płacenia daniny na rzecz dziekana kościoła w Bobowej.

W 2. poł. XIX w. osiedlił się w mieście wnuk słynnego cadyka Chaima Halberstama z  Nowego Sącza – Salomon ben Natan, który stał się założycielem tzw. bobowskiej linii dynastii sądeckiej. Salomon ben Natan przez pewien czas pełnił funkcję rabina w Oświęcimiu, lecz wrócił do Bobowej i założył tu sławną jesziwę, do której ściągała licznie młodzież chasydzka. Opiekę nad silnie rozwiniętym już i prężnie działającym ośrodkiem chasydzkim przejął na pocz. XIX w. syn Salomona – rabin Ben Cion Halberstam.

O tym, jak silnie związana była społeczność chasydzka z osobą swego cadyka, może świadczyć ślub jednej z córek Ben Ciona, które to wydarzenie odbiło się szerokim echem wśród społeczności żydowskiej całego regionu. Opisywał je w 1932 Jan Lankau na lamach „Światowida”: „Bobowa jest z tego sławna, że przebywa w niej rabin – cudotwórca Ben Sion Halberstam otoczony czcią przez Żydów ortodoksyjnych, nie tylko w Polsce, ale i za granicą, i słuchany przez nich ślepo. Otóż dnia 10 b.m. reb Halberstam wydawał swoją córkę Hanę za talmudystę Mojżesza Stempla. Fakt ten wywarł ogromne poruszenie wśród Żydów, których tysiączne rzesze ruszyły do Bobowej piechotą, furmankami i specjalnymi pociągami, aby wziąć udział w uroczystościach weselnych” („Światowid”, 1932).

Z kultury materialnej żydowskiej gminy w Bobowej zachowały się do dzisiaj synagoga i cmentarz.

Synagoga pochodząca z 1756 znajduje się w pobliżu płd.-wsch. narożnika rynku. Pierwotnie wybudowana w stylu barokowym, obecny wygląd zawdzięcza odbudowie po wielkim pożarze, który w 1889 strawił całą drewnianą zabudowę miasteczka. We wnętrzu synagogi zachowały się Aron ha-Kodesz (wnęka ołtarzowa do przechowywania Tory), bogato zdobiony tłoczeniami w tynku, elementy dekoracji oraz pozostałości bimy i schodów ołtarzowych. Po wojnie budynek użytkowany był przez warsztaty szkoły zawodowej. W czerwcu 1994 budynek synagogi powrócił w ręce społeczności żydowskiej i znajduje się pod opieką Fundacji Rodziny Nissenbaumów.

Obiektowi przywracany jest jego dawny charakter.

Cmentarz założony został w XVIII w., w odległości ok. 2 km od centrum miasta. Na powierzchni 1,06 ha zachowało się tutaj ok. 200 macew. Szczególnym kultem otaczany jest ohel cadyka Salomona ben Natana i grób jego syna Ben Ciona Halberstama. Na bobowski cmentarz przybywają obecnie setki chasydów, głównie ze Stanów Zjednoczonych, dokąd w czasie drugiej wojny światowej wyjechał syn Ben Ciona – Salomon. Utworzył on w Nowym Jorku (w Boro Park w Brooklynie) ośrodek nauki chasydzkiej. W 1959 w Izraelu, nieopodal Tel Awiwu (koło Bat Jam) założył również ośrodek chasydów z Bobowej.

W 1994 w czasie uroczystości przekazania synagogi społeczności żydowskiej padły słowa cadyka Salomona Halberstama z Nowego Jorku, które najlepiej oddają znaczenie Bobowej na mapie współczesnych pielgrzymek Żydów po Polsce: „My Bobowej nie zapomnimy, bo mamy dobre wspomnienia z czasów przedwojennych. Jestem pewien, że Żydzi do Bobowej nie powrócą, ale będą tutaj przyjeżdżać na cmentarze do naszych dziadków, na grób cadyka Halberstama i będą przychodzić do tej synagogi modlić się i wspominać, co tutaj było przed wojną” („Czas Krakowski” z 10.06.1994). Ród Halberstamów z Bobowej miał znaczący wpływ na rozkwit chasydyzmu w tym regionie i jego późniejszą dyslokację.