Białystok

BIAŁYSTOK – sanktuarium Matki Bożej Miłosierdzia, bazylika katedralna pw. Wniebowzięcia NMP w archidiecezji białostockiej.

Od wieków Ostrobramska Matka Miłosierdzia otaczana była na Białostocczyźnie wyjątkowym kultem. Pod względem administracji kościelnej tereny te do drugiej wojny światowej należały do archidiecezji wileńskiej, a pielgrzymki do Wilna stanowiły popularny wyraz religijności mieszkańców tego regionu. Dlatego też po wojnie, kiedy Wilno znalazło się poza granicami Polski, prokatedra białostocka (od 1985 bazylika mniejsza) stała się ważnym ośrodkiem kultu Pani Ostrobramskiej. Gorącym propagatorem i inicjatorem tego kultu był zwłaszcza abp Romuald Jałbrzykowski, metropolita wileński, pełniący po 1945 swój urząd w Białymstoku (była to tzw. administracja apostolska dla dawnej archidiecezji wileńskiej z siedzibą w Białymstoku). W 1977, w związku z 50-leciem koronacji obrazu wileńskiego, w prokatedrze zbudowano kaplicę Matki Bożej Miłosierdzia i umieszczono w niej kopię wizerunku ostrobramskiego, namalowaną jeszcze w 1927 przez wileńską malarkę Łucję Bałzukiewicz. Obraz ten otrzymał w 1975 pochodzący z Wilna ówczesny biskup białostocki Henryk Gulbinowicz jako dar kapłanów z archidiecezji białostockiej na 25-lecie święceń kapłańskich. Z czasem wizerunek zaczęto określać również jako Białostocką Matkę Miłosierdzia, co świadczy o przyjęciu i pełnej akceptacji kultu w nowym środowisku. 5 czerwca 1995, w święto Matki Kościoła, wizerunek został ukoronowany przez kard. Gulbinowicza w towarzystwie kard. Franciszka Macharskiego, abpa Wilna A. Baććkisa oraz miejscowego biskupa. W uroczystości wziął także udział przedstawiciel Kościoła prawosławnego. Wcześniej korony poświęcił papież Jan Paweł II. Koronację poprzedziła peregrynacja obrazu (obraz MB Ostrobramskiej przywieziony przez abpa Jałbrzykowskiego z Wilna) po wszystkich parafiach archidiecezji. Głównymi uroczystościami obchodzonymi w sanktuarium są rocznice koronacji oraz uroczystości odpustowe w święto Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia) i MB Miłosierdzia (16 listopada).

BIAŁYSTOK – największy pod względem liczby wiernych ośrodek prawosławia w Polsce.

Pierwsza cerkiew pw. Narodzenia NMP i św. Eliasza została ufundowana przez Grzegorza Chodkiewicza i wybudowana w XVI w. w Dojlidach.

Obecnie na terenie miasta znajduje się 10 cerkwi prawosławnych. W cerkwi św. Mikołaja Cudotwórcy czczona była cudowna ikona Matki Bożej Supraskiej, wierna kopia wizerunku znajdującego się w Supraślu, która od czasu przystąpienia klasztoru do unii była dla prawosławnych niedostępna. Wywieziona do Rosji przed pierwszą wojną światową ikona nigdy do Polski nie powróciła. Obecnie w cerkwi znajduje się kopia wizerunku.

Od 1992 w cerkwi św. Mikołaja znajdują się relikwie św. Gabriela Zabłudowskiego, kanonizowanego w 1880. Ten najmłodszy święty prawosławny urodził się w 1684 i w wieku 6 lat został zamordowany przez sąsiada i porzucony na polu. Jego ciało nie uległo rozkładowi, co potwierdziło się podczas otwarcia grobu świętego w 1720 podczas przenoszenia relikwii do cerkwi zabłudowskiej. Pomimo pożaru świątyni ciało św. Gabriela pozostało nienaruszone. W 1755 z obawy przed przejęciem relikwii przez unitów przeniesiono je do Słucka, gdzie pozostawały aż do rewolucji. W latach 20. XX w. zabrane do Muzeum Ateizmu w Mińsku, zostały zwrócone Kościołowi i umieszczone w soborze katedralnym w Grodnie, skąd w 1992 zostały uroczyście przewiezione do Polski. Na cześć tego wydarzenia ustanowiono święto przeniesienia relikwii św. Gabriela (22 września).