Chełmska Góra nad Pilicą

CHEŁMSKA GÓRA n. Pilicą – prawdopodobnie pogański ośrodek kultowy. Nazwę Góra Chełmowa lub Góra Chełmska noszą dwa wzgórza, często mylone w literaturze: — Chełmska Góra k. Koszalina oraz Góra Chełmska nad Pilicą k. Radomska.

Wzniesienie nad Pilicą, określane też jako góra Chełmo, otoczone było kamiennym walem, ze źródłem lub bajorem u stóp, przypomina  Ślężę i  Łysą Górę. Długosz wspomina o Górze Chełmskiej jako najważniejszej górze ziemi sieradzkiej, twierdząc, że z inicjatywy Piotra ze Skrzynna zbudowano tu za czasów Bolesława Krzywoustego kościół z 7 fosami. Dotychczas nie przeprowadzono ich szczegółowych badań, uznawszy je za wały i fosę zwykłego grodziska z X w. Górę tę otacza wiele legend i przekazów ludowych. Wśród szczelin i kamieni zbocza mieszkać mają złośliwe duchy podziemne, o ich istnieniu świadczą unoszące się w ciepłe dni nad głazami opary. Tu też przybywać mają na sabaty okoliczne czarownice, a także wodne demony (wiły) znad Pilicy. Liczne legendy mówią o ukrytym we wnętrzu góry wojsku, kojarzonym z rycerstwem św. Jadwigi lub Kazimierza Wielkiego, które czeka na wezwanie. Na szczycie Chełmskiej Góry ma rosnąć dąb, na którego korze wyryta jest informacja, jak długo jeszcze rycerze będą trwać w oczekiwaniu. Napis ten, według podania, można odczytać w pierwszy czwartek po nowiu księżyca. Niedaleko od dębu, w wąwozie mieszczą się zamknięte drzwi do podziemi. Chełmska Góra znana jest obecnie jednak przede wszystkim jako etap dorocznej pielgrzymki z Warszawy do Częstochowy.