Kazimierz Dolny – Zabytki

Inne zabytkowe kamienice i domy: Kamienica Górskich (ul. Senatorska 5), murowana, z 1607 r., zniszczona w 1915 r., zrekonstruowana w l. 1926-27 pod kierunkiem Jerzego Siennickiego. Kamienica Celejowska, zw. też kamienicą „Pod św. Bartłomiejem” (ul. Senatorska 11), murowana, wzniesiona ok. 1635 r., spalona w 1915 r., odbudowana z rekonstrukcją attyki w 1930 r. pod kierunkiem Jana Łopuszańskiego. Obecnie siedziba Muzeum Nadwiślańskiego. Ma jedną z najpiękniejszych fasad w Polsce z 1 poł. XVII w. Potężny gzyms podzielił fasadę na dwie części: dolną – mieszkalną i górną – z attyką. W przyziemiu umieszczono okazały portal i dwa bliźniacze okna, na piętrze powtórzono układ okien dodając jedno nad portalem. Otwory bogato dekorowane, pozostała część boniowana. Nad częścią mieszkalną wznosi się osobliwość Kazimierza, okazała attyka, która dzieli się na dwie kondygnacje: fryz maskujący dach i ozdobny grzebień. Fryz składa się z głębokich nisz poprzedzielanych pilasterkami o bogatej dekoracji. Natomiast grzebień attyki tworzą trzy zęby, środkowy podwójny, przypominające monumentalne epitafium. W niszach umieszczono naturalnej wielkości posągi: w środkowych Chrystusa i Marii, w bocznych patronów właścicieli domu i parafii, św. Jana Chrzciciela i św. Bartłomieja. W kamienicy swoja siedzibę ma Muzeum Nadwiślańskie z ekspozycją z archeologii, historii, sztuki zdobniczej (w tym judaików) i malarstwa, głównie polskiego. W tym ostatnim dziale wyjątkowo licznie pokazane są obrazy i grafiki, których tematem są głównie motywy z Kazimierza Dolnego oraz portrety osób związanych z tym miastem. Wśród autorów obrazów jest wielu czołowych artystów polskich, jak Władysław Slewiński, Leon Wyczółkowski, Tadeusz Pruszkowski, Władysław Skoczylas, Kazimierz Sichulski, Stanisław Czajkowski, Karol Hiller i Jan Rubczak. Kamienica Biała (ul. Senatorska 17), murowana, wzniesiona w XVII w., zniszczona w 1915 r., odbudowana po 1945 r. wg proj. Karola Sicińskiego. Jatki koszerne (Mały Rynek nr 4), drewniane, zbudowane w końcu XVIII w., zniszczone w 1944 r., odbudowane w 1958 r. wg proj. Karola Sicińskiego. Łaźnia (ul. Senatorska 21), murowana, powstała w I. 1920-24 wg proj. Jana Koszczyc-Witkiewicza, adaptacja na pensjonat w 1986 r. wg proj. Haliny Landeckiej.

Murowany dwór (ul. Nadrzeczna 24) z w końca XVIII w., częściowo przebudowany. Obok 2 oficyny murowane z poł. XIX i pocz. XX w. Dwór drewniany z 2 poł. XVIII w. (ul. Podzamcze 12a) przeniesiony z Gościeradowa w 1976 r. z przeznaczeniem na biuro Muzeum Nadwiślańskiego. Willa Klarnera (Albrechtówka nr 6), drewniana, zbudowana w 1928 r. wg proj. Bolesława Żurkowskiego. Willa Albrychta, zw. też willą Szu-kalskiego, murowana, z 1914 r., zniszczona w 1944 r., obecnie w stanie ruiny. W okresie międzywojennym mieszkał tu Stanisław Szukalski (1893-1987) – artysta malarz i grafik, założyciel ekscentrycznego ugrupowania artystycznego „Szczep Rogate Serce” (w 1929 r.).

Dom (ul. Klasztorna 4), murowany, wzniesiony w 1918 r. wg proj. Jana Koszczyc-Witkiewicza. Willa Potworowskich (ul. Krakowska nr 51), drewniano-murowana, powstała w 1910 r. wg proj. Jana Koszczyc-Witkiewicza. Obok drewniana stróżówka zbudowana wraz z willą. Willa Potworowskich była pierwszym projektem architektonicznym zrealizowanym przez Jana Koszczyc-Witkiewicza (1881-1958) w Kazimierzu.

Willa Sicińskich (ul. Krzywe Koło nr 4), drewniana, zbudowana w 1954 r. wg proj. właściciela Karola Sicińskiego.

Willa Kuncewiczów „Pod Wiewiórką” (ul. Małachowskiego 19), drewniana, wzniesiona w i. 1934-36 wg proj. Karola Sicińskiego. Obecnie niekonwencjonalne muzeum pisarki Marii Kuncewiczowej (1899-1989)-autorki „Cudzoziemki”, „Tristana 1946” i napisanych tu „Dwóch księżyców” (powieści przeniesionej na ekran filmowy w 1993 r. w reż. Andrzeja Barańskiego), „Miasta Heroda” i pierwszej polskiej powieści radiowej „Dni powszednie państwa Kowalskich”. W muzeum literaturę, poezję i postać wielkiej pisarki przybliżają młodzi pisarze, poeci i malarze, którzy tutaj mieszkają przez kilka miesięcy w roku.

Sąsiednie budynki (nr 16 z l. 1934-38 i nr 21 z 1929 r.) również proj. Karola Sicińskiego. Dom (ul. Nadwiślańska 6), drewniany, wzniesiony w l. 1923-24 wg proj. Jana Koszczyc-Witkiewicza. Dom (ul. Puławska 34a), drewniany, z lat siedemdziesiątych XIX w., przeniesiony w 1986 r. z Modliborzyc, obecnie biura i miejsce ekspozycji etnograficznej Muzeum- Przyrodniczego. Dom ss. betanek (Zgromadzenia Sióstr Rodziny Betańskiej, – ul. Puławska 44), murowany, zbudowany w 1902 r. wg proj. Ksawerego Drozdowskiego. Wewnątrz obraz „Święta Trójca” namalowany przez Antoniego Michalaka w 1944 r.

Willa Pruszkowskiego (ul. Zamkowa nr 8), murowana, wzniesiona w l. 1936-39 wg proj. Lecha Niemojewskiego, składała się z trzech małych pokoi, dwóch wielkich pracowni i rozległej piwnicy.

Na ścianie tablica z 1963 r. upamiętniająca Tadeusza Pruszkowskiego (1888-1942) – żołnierza 1 pułku ułanów Beliny-Prażmowskiego w czasie I wojny światowej, rektora Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, popularnego malarza okresu międzywojennego (głównie portretów, rzadziej pejzaży, malował portrety Narutowicza, Piłsudskiego, Mościckiego, Żeromskiego), lotnika, rajdowca, filmowca, prezesa towarzystw (m.in. Towarzystwa Przyjaciół Kazimierza i honorowy Aeroklubu Warszawskiego). Uczynił z Kazimierza sławne miasto malarzy. Przywoził tu na plenery malarskie swoich uczniów i przyjaciół stowarzyszonych w ugrupowaniach artystycznych: „Bractwo św. Łukasza”, „Szkoła Warszawska”, „Loża Wolnomalarska” i „Grupa Czwarta”.

Spichlerz tzw. Faktoria Angielska (ul. Krakowska 53), murowany, z w 1 poł. XVII w., zrujnowany w latach trzydziestych XX w., obecnie nie użytkowany. Spichlerz Kobiałki (ul. Krakowska 61, obecnie dom wycieczkowy), murowany, z 1636 r., przebudowany w 1954 r. wg proj. Karola Sicińskiego. Spichlerz Ulanowskich (ul. Krakowska 65), murowany, wzniesiony w 1590 r., od końca XIX w. w ruinie. Spichlerz Ulanowskich – Wysoki (ul. Puławska 34), murowany, zbudowany w końcu XVI w., Muzeum Przyrodnicze w l. 1975-86. Spichlerz Ferensteina (ul. Puławska 40) murowany, z 1 poł. XVII w., Muzeum Przyrodnicze w 1983 r. Spichlerz Bliźniaczy (ul. Puławska 46),

murowany, z XVII w., część pn. zrujnowana w poł. XIX w. i rozebrana w 1915 r. Spichlerz (ul. Puławska 49), murowany, z XVII w., przebudowany na pocz. XX w. Spichlerz „Pod Wianuszkami” (ul. Puławska nr 64), murowany, z XVII w., przebudowany w XVIII w., w końcu XIX w. (adaptacja na garbarnię) i w l. 1978-87 (schronisko PTSM). Spichlerz Pielaka (ul. Puławska 66), murowany, zbudowany w XVII w., przekształcony ok. 1850 r., obecnie w ruinie. Spichlerz (ul. Puławska 86), murowany, z XVII w., przebudowany w 1891 r. wg proj. Bolesława Orłowskiego, obecnie przetwórnia owocowo-warzywna. Spichlerz (ul. Puławska 116), murowany, z 2 poł. XVII w., w końcu XIX w. dom mieszkalny, dom wypoczynkowy w l. 1982-84. Spichlerz (ul. Tyszkiewicza 18), murowany, z XVII w., przebudowany na dom w 1918 r., restaurowany w l. 1982-84. Wiatrak (ul. Góry 1), drewniany, z pocz. XX w., przeniesiony na obecne miejsce ze wsi Witkowice w 1981 r.

Cmentarz paraf., na którym m.in. groby Marii (1899-1989) i jej męża Jerzego (1893-1984) Kuncewiczów oraz prof. Tadeusza Krwawicza (1910-88) – wybitnego okulisty, pioniera krioterapii oka (operacji za pomocą silnie oziębionych przyrządów). Cmentarz żydowski przy ul. Czerniawy, założony w 1851 r. na pow. 0,71 ha, obecnie zalesiony. Zachowało się kilka nagrobków stojących. Pomnik-lapidarium w formie pękniętej ściany wykonany z kilkuset fragmentów nagrobków. Cmentarz wojenny ok. 8300 żołnierzy radzieckich, którzy polegli w walkach w lipcu 1944 r. (przy drodze do Opola Lubelskiego).