Borek Stary

BOREK STARY – sanktuarium Matki Bożej Boreckiej, położone w archidiecezji przemyskiej. Opiekunami ośrodka są oo. dominikanie.

Według tradycji w końcu XIII w. w miejscu dzisiejszego kościoła, a wówczas w niedostępnej puszczy, miał się w tajemniczy sposób pojawić na drzewie wizerunek Matki Bożej z Dzieciątkiem, który wkrótce zasłynął cudami. Miejscowa ludność umieściła obraz w małej, drewnianej kapliczce. Jako początek kultu obrazu często podaje się 1336, informacja ta nie znajduje jednak potwierdzenia w żadnych źródłach historycznych. Bardziej prawdopodobny wydaje się pocz. XV w., zachowana notatka kronikarza z 1598 wspomina o kaplicy Matki Bożej w Borek Stary odwiedzanej przez licznych pielgrzymów. Do 2. poł. XVII w. kaplica nie miała jednak stałej obsługi duszpasterskiej. Dopiero ks. Maciej Niwicki, prepozyt tyczyński i proboszcz borkowski, doznawszy wielu łask za przyczyną MB Boreckiej, postanowił ofiarować wzgórze z kaplicami (obok kaplicy Matki Bożej była jeszcze druga – św. Krzyża) i obrazem oo. dominikanom. Fundacja została ostatecznie zatwierdzona w 1670, natomiast wcześniej, bo w 1668, władze kościelne ogłosiły cudowność obrazu od 300 lat. Dominikanie osiedlili się w Borek Stary w lutym 1670 i odtąd z wyjątkiem lat 1823-1836 nieprzerwanie pełnią posługę w sanktuarium. Dzięki staraniom zakonników kult maryjny w Borku znacznie się ożywił i rozwinął. W 1736 bp Andrzej Pruski, sufragan przemyski, konsekrował nową, barokową świątynię. Z fundacji czcicieli Matki Bożej utworzono 6-osobową kapelę, która dla podniesienia kultu zobowiązana była grać codziennie podczas dwóch mszy św. oraz przez godzinę rano i wieczorem na wieży kościelnej. Według inwentarza z 1738 przy cudownym obrazie było 321 wotów. Jednak w 1794 rząd austriacki skonfiskował je wraz ze srebrnymi koronami i innymi kosztownościami.

W 1886 uroczyście obchodzono 550. rocznicę pobytu cudownego obrazu na Jasnej Górze Boreckiej. Obchody te trwały 8 dni, a w sam dzień Wniebowzięcia przybyło ok. 50 tys. pątników, w tym nawet spod Sandomierza, Bochni i Sanoka. O sławie ośrodka świadczy umieszczenie go zarówno w najstarszym na ziemiach polskich wykazie miejsc cudownych sporządzonym przez Piotra Hiacynta Pruszcza w 1662, jak i Atlasie Gumppenberga z 1672, uwzględniającym najbardziej czczone w owym czasie wizerunki na świecie. Uwieńczeniem kultu była koronacja wizerunku na prawie papieskim, 15 sierpnia 1919. Korony, w obecności kilkudziesięciu tysięcy wiernych, nałożył biskup przemyski Sebastian Józef Pelczar. Obecnie najwięcej pątników przybywa na uroczystości odpustowe, w głównym odpuście Wniebowzięcia NMP uczestniczy ponad 25 tys. wiernych. Tak duża liczba pielgrzymów związana jest z odbywającym się tu od stuleci w wigilię Wniebowzięcia pogrzebem Matki Bożej. Pozostałe odpusty przypadają 29 kwietnia – św. Piotra z Werony, w święto Zesłania Ducha Świętego oraz w pierwszą niedzielę października – Matki Bożej Różańcowej.